چطور می‌توانیم شهری کتاب دوست داشته باشیم؟
امروز کشور و شهر ما نیز به مانند بسیاری دیگر از شهر‌های کشور‌های در حال توسعه با چالش فرهنگ مطالعه و نشر ارزش‌های فرهنگی مرتبط با آن روبه روست.
به گزارش شهرآرانیوز؛ در دنیایی که فناوری دیجیتال بر آن تسلط دارد، جذابیت کتاب‌ها می‌تواند مانند یک سنت در حال محو شدن به نظر برسد. با این حال، در نقاط مختلف جهان، پویش‌های نوآورانه متنوعی برای ایجاد شور و شوق مطالعه در میان شهروندان برپا شده است تا ثابت کنند که کتاب‌ها هنوز هم قدرت زیادی در شکل دهی به زندگی، فرهنگ و جوامع انسانی دارند.
برای کشور‌های در حال توسعه، ترویج فرهنگ مطالعه فقط مربوط به نرخ سواد یا معیار‌های آموزشی نیست، بلکه در مورد پرورش جامعه‌ای آگاه و متعهد با توانایی تفکر انتقادی است. امروز کشور و شهر ما نیز به مانند بسیاری دیگر از شهر‌های کشور‌های در حال توسعه با چالش فرهنگ مطالعه و نشر ارزش‌های فرهنگی مرتبط با آن روبه روست.
در این فرصت کوتاه تلاش می‌کنیم با بررسی نمونه‌هایی از پویش‌های موفق در دیگر نقاط جهان، راهکار مناسبی را برای تبدیل فضا‌های عمومی شهری به پاتوق‌های فرهنگ کتاب خوانی پیدا کنیم.
شهر یادگیرنده، شهر کتاب دوست
تشویق فرهنگ مطالعه در کشور‌های در حال توسعه فراتر از دسترسی صرف به کتاب است. اصل کتاب خوانی می‌تواند به ترویج یادگیری در تمام عمر شهروندان، تفکر انتقادی و مشارکت مدنی آن کمک کند. کتاب به خواننده فرصت‌هایی برای کشف دیدگاه‌های گوناگون، همدلی عمیق‌تر و گسترش درک خود از مسائل پیچیده ارائه می‌دهد. در جوامعی که چالش‌های زیستی بیشتری وجود دارند، مطالعه می‌تواند فرار از سختی‌های روزانه را نیز فراهم کند و دنیایی از اوهام و تخیلات را در دسترس قرار دهد.
شهر‌ها و کشور‌های مختلف برای پرورش چنین فرهنگی با چالش‌های مختلفی روبه رو هستند. یکی از محدودیت‌های مشترک، محدودیت‌های مالی است؛ به این معنا که خانواده‌ها ممکن است درآمد کافی برای خرید کتاب نداشته باشند. از سوی دیگر محدودیت دسترسی به کتابخانه‌های عمومی و کتاب فروشی امکان ترویج این فرهنگ را نیز تشدید می‌کنند.
مدارس، به ویژه در مناطقی که بودجه کافی ندارند، ممکن است برای ایجاد مجموعه‌های خود و همگام شدن با آثار جدید دچار مشکل شوند، اما فضا‌های عمومی شهری می‌توانند به عنوان یک راه حل همه شمول به رفع این موانع کمک کنند و به مدیران شهری اجازه دهند تا محیط‌های رایگان و در دسترسی را برای اهالی فرهنگ و کتاب ایجاد کنند.
فضا‌های عمومی شهری به مثابه کتابخانه
فضا‌های عمومی شهری مانند پارک ها، میدان‌ها و حتی مراکز حمل و نقل محیط قدرتمندی برای ابتکارات مرتبط با کتاب و کتاب خوانی هستند. برخلاف کتابخانه‌ها یا کتاب فروشی‌های سنتی، فضا‌های عمومی فراگیر و در دسترس هستند و به شهروندان فرصتی برای مطالعه بدون هیچ هزینه یا پیش شرطی می‌دهند.
سادگی و دوری از تشریفات و محدودیت‌های مرسوم در کافه‌ها و کتاب فروشی‌ها زمینه جذب کتاب خوان‌های بالقوه را ایجاد می‌کند. این فضا‌ها همچنین برای فعالیت‌های خانواده محور ایده آل هستند و به کودکان امکان می‌دهند والدین و همسالان خود را در حال مطالعه ببینند که به نوبه خود رفتار مثبت را تقویت و فرهنگ یادگیری مشترک را ایجاد می‌کند.
علاوه بر این، فضا‌های عمومی در شهر‌ها می‌توانند افراد را از هر طبقه اجتماعی جذب کنند و فرصتی منحصر به فرد برای ترویج مطالعه در گروه‌های سنی و اقشار مختلف اجتماعی ایجاد کنند. به عنوان مثال، وقتی پارک شهر به «منطقه مطالعه» تبدیل می‌شود، می‌تواند برای کودکان، نوجوانان، بزرگ سالان و سالمندان به طور یکسان زمینه دسترسی به کتاب‌ها را به ارمغان بیاورد و در جامعه حسی درباره ادبیات ایجاد کند.
پویش‌های کتاب خوانی
چندین پویش موفق ترویج کتاب و کتاب خوانی در سرتاسر جهان تاکنون به اجرا درآمده است. بهره گیری از ظرفیت فضا‌های عمومی برای ایجاد فرهنگ مطالعه از جمله نقاط مشترک این پویش هاست که در ادامه به برخی نمونه‌های موفق آن اشاره می‌کنیم.
اروپای شرقی: کتابخانه کوچک در لهستان و اوکراین
در لهستان، با ابتکار مردمی و در قالب پویش «کتابخانه‌های کوچک»، در پارک‌ها، میادین عمومی و ایستگاه‌های اتوبوس قفسه‌های کوچک کتاب نصب شده‌اند؛ یعنی جایی که رهگذران می‌توانند کتابی ببرند یا بگذارند. «کتابخانه‌های کوچک» لهستان، خوانندگان را تشویق می‌کند تا ژانر‌ها و نویسندگان جدیدی را که ممکن است در نظر نگرفته‌اند، کشف کنند و بسیاری از اهالی شهر‌های این کشور از این فرصت استقبال می‌کنند و موج آن در کلان‌شهر‌هایی مانند ورشو و کراکوف نیز گسترش یافته است.
به طور مشابه، در اوکراین، شهر‌ها از فضا‌های عمومی شهری به عنوان «مناطق کتاب‌خوانی تعاملی» استفاده کرده‌اند. در کیف، ایستگاه‌های مطالعه در پارک‌ها راه‌اندازی شده است، جایی که کتاب‌های رایگان در دسترس هستند و نیمکت‌هایی برای ایجاد مکان‌های دنج برای مطالعه طراحی شده است. این ایستگاه‌ها در میان جوانان و خانواده‌هایی که اغلب به طور خاص برای مطالعه به پارک‌ها می‌آیند محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند.
غرب آسیا: پویش «خواندن بزرگ» در دبی
پویش «خواندن بزرگ» عنوان بخشی از ابتکار «ملت کتاب‌خوان» در دبی است؛ جشنواره‌ای یک‌ماهه با رویداد‌های جانبی در پارک‌ها، مراکز خرید و مدارس برای اینکه علاقه‌مندان به کتاب در هر سنی را تشویق کند تا در آن شرکت کنند. فعالیت‌ها شامل سخنرانی نویسندگان، امضای کتاب و حتی «قرار‌های مطالعه» بود که در آن گروه‌های بزرگی جمع می‌شدند تا بی‌صدا در ملأ عام مشغول کتاب‌خوانی شوند.
پویش بزرگ کتاب دبی، فضا‌های شهری را به مراکز تعاملی و جذاب برای خوانندگان کتاب تبدیل کرد. افراد زیادی در سنین مختلف که درباره کتاب‌ها بحث می‌کردند و در مواردی شانس ملاقات با نویسندگان را پیدا می‌کردند. با ایجاد این نوع جشنواره کتاب‌خوانی در مقیاس بزرگ، دبی کمک کرد تا خواندن به بخشی قابل مشاهده و گرامی داشته شده از زندگی روزمره شهروندان تبدیل شود.
شرق آسیا: «کتابخانه‌های سیار» ژاپن
ژاپن، با وجود نرخ بالای سواد، اقدامات پیشگیرانه و متنوعی برای حفظ فرهنگ مطالعه در میان شهروندان خود انجام داده است. «کتابخانه‌های سیار» یکی از این ابتکارات است که در آن کتاب‌ها با استفاده از ون‌ها به مناطق روستایی و پارک‌های شهری منتقل می‌شوند. کتابخانه‌های سیار کتاب‌ها را به در منازل شهروندان یا بوستان‌های محلی می‌آورند و برای کسانی که ممکن است کتابخانه محلی نداشته باشند آنها را قابل دسترس می‌کنند.
در توکیو، کتابخانه‌های سیار مستقر در پارک به یک جاذبه محبوب برای خانواده‌ها و افراد مسن تبدیل شده است. علاوه بر این، این ابتکار میزبان رویداد‌هایی مانند «قصه‌گویی در پارک» و «باشگاه‌های کتاب در فضای باز» است که جمعیتی از سنین و اقشار مختلف را به خود جذب می‌کند.
مدل سازی برای مشهد ما
برای اجرای موفقیت آمیز پویش‌های مشابه در کلان شهری مانند مشهد، مدیریت شهری، سازمان‌های غیردولتی و شخصیت‌های برجسته جامعه باید این الگو‌ها و سایر مدل‌های تجربه شده را متناسب با زمینه‌های فرهنگی، مالی و پشتیبانی منحصربه فرد خود تطبیق دهند. در ادامه چند راهکار را که می‌تواند به ترویج مطالعه در فضا‌های شهری عمومی کمک کند مرور می‌کنیم:
۱. مشارکت جامعه: مشارکت دادن شهروندان در برنامه ریزی و اجرای برنامه‌های مطالعه برای استمرار آنها ضروری است. اهدای کتاب با محوریت جامعه، خوانندگان داوطلب و مشارکت نویسندگان محلی در رویداد‌های داستان نویسی می‌تواند این ابتکارات را مرتبط‌تر و تأثیرگذارتر کند.
۲. حمایت حاکمیتی: مدیریت شهری و نهاد‌های حاکمیتی می‌توانند با فراهم کردن زیرساخت‌ها در پارک‌ها و فضا‌های عمومی، مانند نیمکت ها، سایبان‌ها یا مکان‌های مطالعه تعیین شده، از این طرح‌ها حمایت کنند. سرمایه گذاری در امکانات ساده مانند قفسه‌های نگهداری کتاب، نیمکت‌ها و سرپناه‌ها می‌تواند پارک را به محیطی مناسب برای مطالعه تبدیل کند.
۳. حامی مالی: شرکت‌های خصوصی می‌توانند شرکای ارزشمندی باشند که در ازای دیده شدن نام تجاری، حمایت مالی برای پویش‌های مطالعه ارائه کنند. این حمایت مالی می‌تواند خرید کتاب، ایجاد زیرساخت‌ها و تبلیغات رویداد‌ها را تأمین کند.
۴. یکپارچه سازی دیجیتال: استفاده از فناوری نیز می‌تواند نقش مؤثری داشته باشد. برای مثال، راه اندازی ایستگاه‌های دارای کد QR در پارک‌های عمومی که به کتاب‌های الکترونیکی یا کتاب‌های صوتی رایگان پیوند دارند، می‌تواند طیف متنوعی از محتوا را حتی در مناطقی که نسخه فیزیکی کتاب‌ها کمیاب هستند، در دسترس قرار دهد.
۵. فعالیت‌های سنی: از آنجایی که گروه‌های سنی مختلف علایق و ترجیح خواندنی متفاوتی دارند، سازماندهی رویداد‌های سنی خاص - مانند جلسات داستان برای کودکان، شعرخوانی برای نوجوانان و باشگاه‌های کتاب برای بزرگ سالان، می‌تواند به جذب مخاطبان متنوع کمک کند.
۶. پویش‌های بصری: پوسترها، نقاشی‌های دیواری یا اینستالیشن‌های هنری با الهام از ادبیات می‌توانند بخشی از یک کتاب مشهور را قابل مشاهده کنند. به عنوان مثال، ایجاد «دیوار‌های شعر» بزرگ در فضای باز که در آن افراد می‌توانند سطر‌ها یا نقل قول‌های مورد علاقه خود را به اشتراک بگذارند، می‌تواند حس مالکیت و خلاقیت را در فضا‌های عمومی تقویت کند.
مترجم: عادل نجفی
منبع:گاردین
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
